Zbiory Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie zgrupowane są w czterech działach: Muzeum żyrardowskie posiada bogaty zasób muzealiów zgromadzony w dziale historii. Do 2003 roku zgromadzono w nim 2529 muzealiów, które w układzie rzeczowym podzielone są na trzy grupy: I. Archiwalia Zbiór archiwaliów zawiera 1605 pozycji inwentarzowych w układzie następujących zespołów: Towarzystwo Zakładów Żyrardowskich, gmina i miasto Żyrardów, Komenda Powiatowa Policji pow. błońskiego, towarzystwa oświatowo – kulturalne, towarzystwa finansowo – gospodarcze, partie i organizacje polityczne, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze, organizacje młodzieżowe, Rady Delegatów Robotniczych, konspiracyjne ugrupowania polityczne i wojskowe z okresu okupacji hitlerowskiej, ankiety, życiorysy, wspomnienia i akta osobowe działaczy politycznych i społecznych, legitymacje, paszporty, książeczki obrachunkowe, kartografia – w tym unikatowa mapa poglądowa Królestwa Polskiego (ułożona przez Jadwigę z Zakrzewskich Wójcicką, wydawnictwo “Inżynieryi i Budownictwa” – St. Szafarkiewicza, Warszawa 1885 r., chromolitografia W. Główczyńskiego, obrazująca rozmieszczenie bogactw naturalnych, rzemiosła, rolnictwa, obiektów rolniczo – przemysłowych), mapa Królestwa Polskiego ułożona przez M. Nipanicza, Warszawa 1880 r., mapka kolei żelaznych Guberni Królestwa Polskiego XIX/XX w., mapa Imperium Rosyjskiego 1906 r. z zaznaczeniem sieci dróg żelaznych, szos i tras wodnych, plan Żyrardowa z zaznaczeniem usytuowania Żyrardowskiej Manufaktury z 1915 r., wiele tytułów prasy z okresu międzywojennego i II wojny światowej. Interesujące materiały historyczne stanowią afisze, zaproszenia i druki reklamowe, plakaty, obwieszczenia z terenu Żyrardowa wydawane przez Zakłady Żyrardowskie, organizacje i stowarzyszenia oraz władze. W zbiorach muzeum zinwentaryzowanych jest 714 numizmatów. Są to monety, banknoty – głównie rosyjskie, niemieckie, polskie i czeskie z XIX i XX wieku. W grupie tej znajdują się również ordery, odznaczenia, odznaki pamiątkowe i organizacyjne, medale okolicznościowe. Grupa pamiątek historycznych obejmuje 210 eksponatów. Do najciekawszych spośród nich należą: historyczne tkaniny produkcji Zakładów Żyrardowskich, albumy z próbkami tkanin, mundury kozackie i żandarmerii carskiej, polskie mundury wojskowe, broń palna i biała z XIX i XX wieku, sztandary straży ogniowej, organizacji politycznych, społecznych, towarzystw kulturalnych z terenu Żyrardowa, pamiątki organizacji niepodległościowych, dokumenty, listy i przedmioty osobiste więźniów obozów koncentracyjnych z okresu II wojny światowej. Dział etnografii gromadzi zabytki z dziedziny tradycyjnej kultury materialnej środowiska robotniczego miasta. W 1976 roku w muzeum utworzona została stała ekspozycja zatytułowana: “Izba robotnicza z początku XX wieku”, gdzie prezentowane jest wnętrze mieszkalne żyrardowskiej osady fabrycznej. Zbiory działu liczą obecnie 1350 eksponatów i podzielone są według układu rzeczowego na dwa zespoły: I. etnografia – miasto Najliczniejszą grupą muzealiów w dziale etnografia – miasto są zabytki ilustrujące urządzenie wnętrza mieszkalnego żyrardowskiej rodziny robotniczej. Z zakresu meblarstwa wymienić należy: szafy, łóżka, kredensy, stoły, zegary, maszyny do szycia, parawany, kołyskę , półki, komody z przełomu XIX i XX wieku i międzywojennego. Ciekawą część zbiorów tworzą tkaniny a wśród nich: stroje kobiece i męskie z początków XX wieku, tkaniny dekoracyjne (obrusy, serwetki, prześcieradła, ręczniki) wykonane z płótna lnianego w Zakładach Żyrardowskich. Dużą grupę eksponatów stanowią sprzęty gospodarstwa domowego. Począwszy od żeliwnych garnków, zastaw stołowych, kuchni (tzw. kozy, primusy), moździerzy, maselniczek a kończąc na kuflach do piwa. Oddzielną grupę stanowią przedmioty kultu, takie jak: krzyże, figurki, oleodruki, świeczniki itp. W dziale etnografia – teren zebrane są zabytki kultury ludowej z terenu byłego województwa skierniewickiego. Znaczna część tych zasobów stanowią sprzęty gospodarstwa domowego a także strój ludowy, damski, męski i dziecięcy, przedmioty związane kultem religijnym oraz folklorem wiejskim. Zgromadzono także narzędzia rolnicze używane w pierwszej połowie XX wieku, między innymi: brony laskowe, sierpy, cepy itp. Ze względu na dużą liczbę, różnorodność i znaczenie zbiór ikonograficzny został wyodrębniony z działu historii. W 2003 roku zbiór ten liczył 2851 muzealiów. Zawiera on: fotografie, albumy, szklane negatywy, pocztówki oraz druki reklamowe, przedstawiające obiekty architektoniczne Żyrardowa, fabryki wyrobów lnianych, mieszkańców miasta i ich życie społeczne, kulturalne i oświatowe. Wiele z nich odnosi się do terenu Mazowsza Zachodniego. Zbiór ten obejmuje lata 1872 – 1986 a podzielone są tematycznie na trzy grupy: I. Zakłady Żyrardowskie W pierwszej grupie znajdują się fotografie i albumy, dokumentujące powstanie, rozwój zakładów żyrardowskich oraz ich kadrę kierowniczą i robotników. Najcenniejszymi eksponatami są zdjęcia z lat 80 – tych XIX wieku, przedstawiające zabudowania fabryki, dyrekcje i załogi poszczególnych wydziałów oraz zakładową straż ogniową. W Muzeum Mazowsza Zachodniego znajduje się bogata dokumentacja, dotycząca życia kulturalnego, oświatowego i społecznego mieszkańców Żyrardowa. Stare fotografie przedstawiają nauczycieli, uczniów, władze miejskie, rzemieślnicy, spółdzielcy, uroczystości państwowe, wydarzenia polityczne. Oddzielną grupę w dziale stanowią karty pocztowe z przełomu XIX i XX wieku i okresu międzywojennego. Wśród nich bogatą kolekcją są pocztówki ukazujące Żyrardów, jego zmieniającą się z upływem czasu zabudowę. Najstarsza karta pocztowa z zasobów muzeum pochodzi z 1898 roku. Przedstawione są na niej: kościół p.w. Karola Boromeusza, szkoła powszechna oraz szpital fabryczny. Zbiory w dziale sztuki podzielone są tematycznie na siedem grup: I. Malarstwo polskie, w tym wydzielona kolekcja prac Józefa Rapackiego, Cenną kolekcją w dziale sztuki są prace Józefa Rapackiego (1871 – 1929), znanego pejzażysty, związanego z pobliską Olszanką. Wśród nich znajdują się: “Ścieżka w lesie” z 1913 roku, “W cieniu brzóz” z 1921 roku, “Pejzaż jesienny z brzozami” z 1923 roku, “Pejzaż z kaczeńcami” z 1928 roku. Unikatowym eksponatem jest panorama Żyrardowa z 1899 roku, wykonana na zamówienie właścicieli Zakładów Żyrardowskich. Jest to akwarela o wymiarach 140x367 cm oprawiona w passe – partout i drewniane ramy z metalowymi elementami zdobień. W dziale znajdują się portrety właścicieli Zakładów Żyrardowskich wykonane przez Augusta Frinda, a także portrety właścicieli dóbr guzowskich autorstwa Józefa Simmlera. Cennym nabytkiem jest album szkiców Józefa Chełmońskiego do znanych obrazów malarza powstałych w latach 1879 – 1910. Wśród rzeźb możemy wyróżnić: popiersie Filipa de Girarda z 1856 roku autorstwa Francois Chardigny’ego, “Dante i Beatrice” Aimone’a z II poł. XIX wieku. W dziale sztuki zgromadzone są również prace wykonane przez lokalnych malarzy i grafików m. in. Tadeusza Sobolewskiego, Ryszarda Gąsiewicza i Tadeusza Łapińskiego. Dopełnienie działu stanowi zbiór plakatów o tematyce muzealnej, filmowej i politycznej |