Czas od końca listopada / ok.25/ do 24 grudnia / Wigilia / to czas oczekiwania i duchowego przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia nazywany Adwentem. Słowo „adventus” znaczy w języku łacińskim „ przyjście”. Na Podlasiu początek adwentu obwieszczało głośnie trąbienie na ligawach / długich drewnianych trąbach /. Powszechnym obyczajem, praktykowanym obecnie, jest udział w codziennej mszy świętej odprawianej przed świtem zwanej „ roratami” / od pierwszych słów pieśni : Rorate coeli desuper...- spuśćcie nam rosę niebiosa /. Podczas mszy , znanej już w XIII wieku wierni zapalali świece woskowe zwane „roratkami”.

Późnojesienne ,długie wieczory na wsiach to czas spotkań sąsiedzkich przy wspólnym darciu pierza, przędzeniu lnu czy wełny, przebieraniu fasoli, grochu. Zajęcia te, głównie kobiece , były okazją do opowiadań, wymiany nowinek. Był to też czas swatań młodych par, bo jak mówi przysłowie „ kto się zaleca w adwencie , będzie miał żonę na święta”.

4 grudnia to uroczystość świętej Barbary , na Śląsku zwanej Barbórką i czczonej w Polsce już w XV wieku. Jest ona patronką budowniczych, architektów i murarzy, flisaków, ale przede wszystkim górników i wszystkich ludzi ciężkiej i niebezpiecznej pracy. Kapliczki z wizerunkiem świętej Barbary można znaleźć w całej Polsce , od Pomorza po Podhale.

Barbórką nazywane jest święto górnicze, które rozpoczyna uroczysta msza ze sztandarami, a górnicy występują w galowych mundurach z orderami i czapach przybranych piórami. Wieczorem odbywają się występy orkiestr , bale a także „ wyzwoliny na rębacza”.

Grudniowy święty to także Mikołaj / 6 grudnia/. Jest on patronem żeglarzy, rozbitków, a także rybaków, flisaków, posiada bowiem moc poskramiania sztormów i fal morskich. Obejmuje swą pieczą również więźniów i jeńców wojennych, mnichów, literatów, uczonych, piwowarów i młynarzy a nawet cnotliwe panny na wydaniu. Do świętego Mikołaja modlili się także pasterze bydła i gospodarze. W tradycji europejskiej i polskiej , tej najnowszej, święty Mikołaj to przede wszystkim opiekun, przyjaciel i dobrodziej dzieci. Obdarza on w tym dniu szczodrze prezentami dzieci grzeczne , te które dobrze się zachowują. Zwyczaj obchodzenia domów przez świętego Mikołaja i rozdawania prezentów znany był w Polsce już w XIX wieku, głównie na Śląsku , w krakowskim i na Mazurach. Postać Mikołaja związana jest także z wigilią Bożego Narodzenia. Zgodnie z legendą skandynawską , tego dnia o zmierzchu święty Mikołaj przybywa na Ziemię w saniach zaprzężonych w renifery i przynosi prezenty wszystkim dzieciom.

Święta Łucja , Rzymianka, chrześcijanka i męczennica, stracona za wiarę /przebita mieczem w czasach cesarza Dioklecjana/ wspominana jest w kościele 13 grudnia. Jest ona opiekunką dziewic i ociemniałych. Według dawnych polskich wierzeń ludowych w dzień świętej Łucji wzmagała się aktywność czarownic. Kobiety nie wychodziły z domów po zmroku, pilnowano małych dzieci. W stajniach i oborach wykładano święcone zioła i wymawiano zaklęcia „szeptuchy”, aby je chronić przed urokiem czarownic.

Wigilia Bożego Narodzenia rozpoczyna nowy rok obrzędowy , nowy cykl świąteczny.

Barbara Rzeczycka

Bibliografia :

B. Ogrodowska , Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne.